Tristesse- Nỗi buồn tha hương

"Cả cuộc đời tôi, tôi chưa bao giờ có thể tìm thấy lần nữa một giai điệu đẹp đến thế."

                                                                                                                      Frédéric Chopin

 Tristesse - Giai điệu của nỗi buồn tha hương

                                                                                                                               Ngọc Anh

         Về sức hấp dẫn của âm nhạc Chopin, nghệ sĩ piano nổi tiếng người Ba Lan Arthur Rubinstein đã nói:

“Chopin là một thiên tài hấp dẫn toàn cầu. Âm nhạc của ông chinh phục hầu hết mọi loại khán thính giả. Khi những nốt đầu tiên của Chopin vang lên trong phòng hòa nhạc, mọi người liền tỏ dấu hiệu vui sướng vì nhận ra.

        Đàn ông và phụ nữ khắp thế giới biết về âm nhạc của ông. Họ yêu thích nó. Họ xúc động vì nó. Ấy thế mà nó không phải là “âm nhạc Lãng mạn” theo nghĩa của Byron. Nó không kể những câu chuyện hay vẽ những bức tranh. Nó diễn cảm và riêng tư nhưng vẫn là nghệ thuật thuần túy.

        Ngay cả trong thời đại nguyên tử trừu tượng này, nơi mà xúc cảm không phải là thời thượng, Chopin vẫn tồn tại. Âm nhạc của ông là ngôn ngữ giao tiếp toàn cầu của nhân loại. Khi tôi chơi nhạc Chopin, tôi biết là tôi nói một cách trực tiếp với trái tim của con người!”

        Mặc cho một vài nghệ sĩ lớn khác, nhất là Glenn Gould - gạt bỏ âm nhạc của Chopin như thứ đồ trang trí xoàng xĩnh một cách quá đáng, thì suốt trong một thời gian dài, Frédéric Chopin đã được công nhận là một trong những nhà soạn nhạc quan trọng và độc đáo nhất của thời kỳ Lãng mạn. Phần lớn tiếng tăm của ông nằm ở những tác phẩm quy mô nhỏ: valse, nocturne, prelude, mazurka và polonais… (2 thể loại cuối phản ánh chủ nghĩa dân tộc Ba Lan tha thiết trong ông).

        Những tác phẩm này kết nối giai điệu diễn cảm thơ mộng và hòa âm không ngừng nghỉ với những đòi hỏi kỹ thuật cao. Ngay cả những étude (khúc nhạc luyện tập) của ông cũng lưu lại như những tác phẩm hòa nhạc đầy lôi cuốn bằng cách nhấn mạnh vào giá trị âm nhạc cũng như giá trị kỹ thuật.

F. Chopin (1810- 1849)

       27 bản étude của Frédéric Chopin vẫn còn là những tiết mục quan trọng ở thể loại âm nhạc đặc biệt này. Trong một bức thư đề thời gian là mùa thu năm 1829, Chopin đã đề cập đến việc viết một étude “theo phong cách của riêng mình” và trên thực tế, đã có sự khác biệt lớn giữa các thành quả mà ông sáng tạo nên với các bản étude khô khan của những bậc tiền bối như Moscheles, Czerny hay Hummel.

        Mục đích của Chopin không phải là tạo ra các bản étude đơn thuần về kỹ thuật và sự tài khéo chưa được gọt giũa. Thay vào đó, đây là những tác phẩm với vô số cách thu xếp bố cục, điệu thức và màu sắc khám phá. Đó là những tác phẩm có giá trị cả ở phòng hòa nhạc cũng như ở phòng tập.

       Bộ 12 étude Op. 10, xuất bản năm 1833 và đề tặng Franz Liszt, là một công cụ không thể thiếu của đội ngũ nghệ sĩ piano hiện đại. Chúng là một nghi lễ vượt qua mà không nghệ sĩ piano nghiêm túc nào lại không biết tới.

        Bản Étude No. 3 giọng Mi trưởng trong tập tác phẩm này, còn được gọi bằng những cái tên Pháp như Tristesse (Nỗi buồn) hay L"intimité(Thân tình), có lẽ là étude được nhiều người biết đến nhất của Chopin. Đây là tác phẩm đầu tiên trong số những étude tương đồng với các nocturne của chính ông hơn là một bài tập kỹ thuật truyền thống.

        Étude No. 3 giọng Mi trưởng được gọi là một khúc thơ nhỏ bằng âm nhạc và cách phân nhịp có thể hát lên được tuyệt diệu của nó (cantabile) bộc lộ tình yêu lớn lao mà Chopin dành cho thể loại opera.

       Tác phẩm không phức tạp lắm với một chủ đề, một biến tấu và phần tái hiện chủ đề cuối cùng. Đầu tiên tay phải chơi chủ đề gồm một giai điệu chậm cùng âm hình đệm kiểu Alberti (kiểu đệm thường được sử dụng ở thời cổ điển, lấy theo tên nhà soạn nhạc Domenico Albert.

        Tay trái thực hiện những quãng nhảy duyên dáng và tạo nền hòa âm cho chủ đề. Đoạn biến tấu hối hả ở giữa là nơi thử thách kĩ thuật của người chơi. Nhưng rốt cuộc nó cũng nhập vào nhịp điệu êm ả của chủ đề và đoạn coda bắt đầu bằng việc trình bày lại chủ đề ban đầu.

        Có một giai thoại kể rằng trong lúc dạy bản étude này cho một học trò của mình là Adolf Gutmann, Chopin đã bật khóc và kêu lên:“Ôi quê hương tôi!” Chopin cũng lưu ý rằng tác phẩm này là một trong những tác phẩm thân tình nhất ông từng soạn.
        Ông tuyên bố: “Cả cuộc đời tôi, tôi chưa bao giờ có thể tìm thấy lần nữa một giai điệu đẹp đến thế.” Cũng như suốt quãng đời tha hương, Chopin không bao giờ được trở lại tổ quốc Ba Lan, hay lãng quên được người con gái tóc vàng đã cự tuyệt tình yêu đầu đời của ông nơi quê nhà.  

                                              

                                                                                                                                Ngọc Anh

                                                                                                                         (TuanVietnam.Net) 
Tristesse Chopin (piano): 

Tượng đài F.Chopin ở Warsaw.