Truyện
Kiều của đại thi hào Nguyễn Du có 3.254 câu. Là một tuyệt tác, nên nói
chung, câu nào cũng hay, tuy mức độ khác nhau. Như vậy có nghĩa là có
câu hay nhiều, câu hay ít, thế mà từ xưa đến nay, ta chưa thấy các nhà
nghiên cứu, phê bình chỉ cho bạn đọc biết những câu thơ điển hình trong
Truyện Kiều, trong khi bài viết khen Truyện Kiều có số lượng hết sức đồ
sộ.
Phải chăng các nhà nghiên cứu, phê bình không muốn làm điều đó, nghĩa là
không muốn thống kê những câu Kiều hay nhất vì sợ “tủi thân” những câu
không được nhắc tới, trong khi chúng vẫn là những câu thơ hay trong thi
đàn nói chung. Hay là các nhà nghiên cứu, phê bình sợ những câu mình nêu
ra không đúng với cách thẩm định của người khác? Tôi nghĩ rằng, mọi sự
so sánh, lựa chọn là tương đối, tuy nhiên với những người thấu hiểu
Truyện Kiều, những câu họ chọn lựa, dù không được bạn đọc đồng tình một
trăm phần trăm, thì phần lớn cũng được đông đảo chấp nhận.
Một
trong rất nhiều lý do để Truyện Kiều trở thành tuyệt tác có một không
hai trong lịch sử văn học nước ta hơn hai thế kỷ qua là nhiều câu thơ
trong tác phẩm này có sức thoát ly hoàn cảnh cụ thể của tác phẩm để tự
lập sống cuộc đời riêng trong từng hoàn cảnh của độc giả. Không chỉ
những “năm Gia Tĩnh triều Minh”, không chỉ thời cụ Nguyễn Du, mà ngày
nay, khi yêu nhau, một chàng trai tặng quà cho bạn gái của mình, thì có
thể dùng ngay lời của Kim Trọng nói khi tặng quà cho Thúy Kiều, hết sức
văn hóa và tế nhị vì biết giảm nhẹ giá trị vật chất, nhấn mạnh giá trị
kỷ niệm:
Rằng: trăm năm kể từ đây
Của tin gọi một chút này làm ghi.