Mùa hạ- Vivaldi

TỔ KHÚC BỐN MÙA CÓ PHẢI LÀ GIAO HƯỞNG?

Vân Phong

Antonio Vivaldi

   Vivaldi (1678-1741) là một trong những tác giả được ưa chuộng nhất của thời kỳ Baroque tại Ý. Khi ra đi, ông đã để lại một gia tài âm nhạc đồ sộ với trên 500 bản Concerto, gần 100  bản Sonata cùng các sáng tác thuộc thể loại khác.
      Trong thế kỷ XVI và XVII, thế kỷ mà Vivaldi đang sống, khái niệm giao hưởng (Symphonia) chưa thực sự được hoàn thiện và thậm chí được sử dụng lẫn lộn với Overture. Symphonia lúc này thường có 3 chương theo tiết tấu: nhanh - chậm - nhanh. Phải đến thời của Haydn (với hơn 100 bản giao hưởng), Mozart và sau đó là Beethoven, thì giao hưởng mới dần được hoàn thiện với cấu trúc 4 chương như bây giờ:

1. Mở đầu (tiết tấu Allegro – nhanh, tươi sáng) thường theo dạng Sonata. 
2. Phát triển chậm rãi. 
3. Minuet hoặc Scherzo, có thể lặp lại phần 1 nhưng được phát triển thêm. 
4. Kết thúc, nhắc lại chủ đề.

      Cho tới giờ, những bản giao hưởng trong thời kỳ đầu vẫn còn gây ấn tượng mạnh với công chúng yêu nhạc cổ điển là Bản giao hưởng London của Haydn hay bản giao hưởng số 40 của Mozart. Tiếp sau đó, khái niệm Giao hưởng thơ ra đời với các bản Giao hưởng chỉ có một chương. Tuy vậy, cho tới khi giao hưởng thực sự trưởng thành và xứng đáng với tên gọi của nó thì nhà soạn nhạc đại tài thời Baroque đã ra đi. Vì vậy không nên nhầm lẫn khi gọi Tổ khúc Bốn mùa là Giao hưởng, cho dù nó cũng có 4 phần.

    Tổ khúc Bốn mùa là bốn bản concerto cho solo violon, violon I, violon II, viola, cello và continuo. Tác phẩm được chia làm 4 chương, mỗi chương có 3 phần, tương ứng với 4 mùa và 12 tháng. Những bản concerto này là bốn bản đầu tiên của Vivaldi, thí nghiệm giữa sự hài hoà và sự sáng tạo. Tác phẩm như một tuyên bố nghệ thuật, đó là sự cân bằng giữa logic sáng tạo âm nhạc và năng lực sáng tạo phát minh. 

      Hãy thưởng thức phần đầu tiên của Tổ khúc Bốn mùa, concerto mùa Hạ:

"Trong một mùa khắc nghiệt bị thiêu đốt bởi ánh nắng mặt trời, con người trở nên yếu ớt, những cây thông bị đốt cháy... Chim cu cất tiếng gáy... Chẳng bao lâu sau, ta được nghe chim cu gáy và chim sẻ cánh vàng hót... Và cậu bé chăn cừu kêu lên, bởi vì cậu sợ một trận bão mạnh sẽ xảy ra trong một tương lai gần - và số phận của cậu... Hai bàn tay, bàn chân mỏi rời của cậu không được nghỉ ngơi bởi nỗi sợ sấm sét lớn gây xáo động, và một đàn ruồi và ong vò vẽ hung dữ xuất hiện... Thật không may, nỗi sợ hãi của cậu đã được chứng minh là đúng... Bầu trời nổi sấm chớp, mưa đá san phẳng ruộng ngô và những lớp lớn ngũ cốc..."

HG: Một clip tuyệt vời với màn say mê trình tấu concerto Mùa Hạ (chương cuối) của các nghệ sĩ:

Còn đây là đầy đủ concerto Mùa Hạ: