Bình thơ Cố Thành

           

Nhà thơ Cố Thành (1956-1993)

                                  MỘT THẾ HỆ NGƯỜI   
                         Đêm đen cho tôi đôi mắt màu đen

                        Thế mà, tôi đã dùng nó tìm ra ánh sáng 

                                 XA VÀ GẦN
                         Em
                         Sẽ nhìn anh
                         Sẽ ngắm mây
 

                         Anh cảm thấy
                         Lúc nhìn anh, em thấy rất xa
                                                                    Khi ngắm mây, em thấy rất gần.

                  

                                                                              Vũ Phong Tạo (dịch và giới thiệu)

      Trong một giáo án giảng dậy thơ của môn ngữ văn trung học của Trung Quốc, có một đoạn bình ngắn gọn cô đúc về hai bài thơ thuộc trường phái “mông lung” của nhà thơ Cố Thành, một trong ba cột trụ tiêu biểu của thi đàn Trung Quốc, cuối thế kỷ 20. Đó là Giả Đảo, Cố Thành và nữ thi sĩ Thư Đình.
     Cố Thành (1956-1993) là một trong những nhà thơ lớn nhất của Trung Quốc cuối thế kỷ XX. Giai đoạn Trung Quốc cải cách đất nước cuối thập niên 1970 cũng là lúc Cố Thành bắt đầu sáng tác thơ. Cùng với các nhà thơ trẻ khác, Cố Thành đã thực hiện cuộc cách tân thơ ca toàn diện; và cũng từ đó, ông bị xếp vào nhóm “mông lung thi”. Năm 1987, ông rời Trung Quốc sang sống ở châu Âu; nhờ tiếp xúc với một nền văn hoá mới mà thơ ông đã có chuyển biến rõ rệt khi đi sâu vào những biến tấu của ngôn ngữ.

      Chúng tôi trích dịch đoạn điểm bình cô đọng trên, để đồng nghiệp cùng bạn đọc tham khảo và thưởng thức.

                              Nhất đại nhân

                   Hắc dạ cấp liễu ngã hắc sắc đích nhãn tinh
                  Ngã kiếp dụng tha lai tầm trảo quang minh

Tạm dịch:
                      
                             Một thế hệ người                 

                  Đêm đen cho tôi đôi mắt màu đen
                  Thế mà, tôi đã dùng nó tìm ra ánh sáng 

       Bài thơ nhỏ chỉ có hai dòng này, sau khi công bố trên tạp chí thơ “Hai Sao” (Tinh Tinh) số 3 năm 1980 đã làm chấn động cả thi đàn Trung Quốc, bất kể những người có thái độ khẳng định hay những người mang thái độ phủ định thơ “mông lung”, đều nhất trí khâm phục và hết lời ca tụng bài thơ này.
      Tác giả dùng hình tượng ẩn dụ, trong bối cảnh đêm đen hắc ám nặng nề, đã hiển hiện lên một “đôi mắt màu đen” không tầm thường (tượng trưng cho sự giác ngộ tỉnh táo của một thế hệ người), trước mắt, tựa hồ có thể nhìn thấy một chùm tia sáng phát ra từ trong khe hở của đám mây đen. Chúng ta có thể lĩnh hội được rằng, trong những năm tháng khiến mọi người bức bối ngạt thở ấy, đã nhìn thấy một thế hệ trẻ quằn quại trưởng thành lớn lên từ trong hiện thực hoang đường ấy, đã nhìn thấy tinh thần ngoan cường lần tìm ra lối đi từ trong tiềm năng được chôn sâu tận đáy lòng ấy!

                                    Viễn hoà cận

                            Nhĩ
                            Hội khán ngã
                            Hội khán vân

                            Ngã giác đắc
                            Nhĩ  khán ngã thời ngận viễn
                            Nhĩ  khán vân thời ngận cận

Tạm dịch:
                                    Xa và gần
                            Em
                            Sẽ nhìn anh
                            Sẽ ngắm mây

                           Anh cảm thấy
                           Lúc nhìn anh, em thấy rất xa
                           Khi ngắm mây, em thấy rất gần.

      Đây là một dạng ảo giác. Với ảo giác sinh ra trong tích tắc, nhà thơ đã ngộ ra một ý tứ sâu sắc: Con người và tự nhiên (mây tượng trưng cho tự nhiên) hài hoà, con người và con người cách bức. Tác giả hy vọng một mối quan hệ giữa người với người hiểu biết lẫn nhau, tín nhiệm lẫn nhau, chung sống hoà hợp với nhau.